Cách đây tròn 60 năm, vào ngày 18/5/1963, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ nhất Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi...Các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học và kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong nhân dân lao động, để nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ...". Từ năm 2013, ngày 18/5 hằng năm chính thức được quy định là Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam tại Luật Khoa học và Công nghệ.

Những lời phát biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành kim chỉ nam cho hoạt động khoa học công nghệ nước nhà trong 60 năm qua. Trải qua hai cuộc kháng chiến, trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, cơ sở vật chất thiếu thốn, hay khi đất nước mới thống nhất, gặp muôn vàn khó khăn, các cán bộ, lực lượng khoa học Việt Nam đã vượt lên hoàn cảnh, mang tinh thần, nhiệt huyết đóng góp quan trọng vào công cuộc kháng chiến, kiến quốc, cũng như phát huy tinh thần sáng tạo, đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Từng bước, lực lượng khoa học công nghệ Việt Nam đã không ngừng học hỏi để trưởng thành, tham gia tích cực vào công cuộc đổi mới đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo.

Sau 10 năm được tổ chức, Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã thực sự trở thành ngày hội của lực lượng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của cả nước.

Nhiều bộ, ngành, địa phương đã chọn Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam để vinh danh, trao các giải thưởng cho các nhà khoa học, các cán bộ quản lý khoa học và đông đảo người dân yêu khoa học, say mê nghiên cứu. Nhiều viện, trường, doanh nghiệp đã tổ chức triển lãm các kết quả nghiên cứu khoa học, sáng kiến hữu ích của sinh viên, học sinh, người lao động; mở cửa các phòng thí nghiệm, cơ sở nghiên cứu cho học sinh, sinh viên và người dân tham quan, tìm hiểu về hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt phát biểu.

Nhiều cơ quan thông tấn, báo chí đã đăng tải các phóng sự, phim tài liệu về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, giới thiệu các thành tựu khoa học công nghệ thông qua các hình thức viết tin, bài trên các báo, trang thông tin điện tử, nền tảng số và mạng xã hội.

Bên cạnh đó, nhiều phong trào thi đua, nghiên cứu khoa học, phát huy sáng kiến cải tiến kỹ thuật của cán bộ nghiên cứu, học sinh, sinh viên và các tầng lớp nhân dân; phong trào nâng cao năng suất, chất lượng tại các doanh nghiệp được tổ chức rộng rãi, thu hút được sự quan tâm, hưởng ứng của đông đảo nhân dân.

Có thể nói, các hoạt động phong phú, thiết thực chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam trong 10 năm qua đã khơi dậy, truyền cảm hứng và khát vọng sáng tạo trong cộng đồng; dần hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo và nuôi dưỡng tình yêu khoa học trong giới trẻ, góp phần kiến tạo một xã hội tôn trọng khoa học và tư duy sáng tạo.

Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng là dịp để khẳng định lại vai trò quan trọng của khoa học công nghệ, là động lực then chốt trong phát triển bền vững kinh tế-xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước

Nhân sự kiện này, Bộ Khoa học và Công nghệ mong muốn Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam tiếp tục nhận được sự quan tâm, hưởng ứng tham gia tích cực hơn nữa từ các cơ quan, tổ chức và đông đảo các tầng lớp nhân dân. Niềm tin và kỳ vọng của Lãnh đạo Đảng, Chính phủ và người dân chính là nguồn động viên to lớn để các nhà khoa học kiên trì theo đuổi giấc mơ lớn và niềm đam mê khoa học, vượt lên các khó khăn, thách thức để tạo ra nhiều thành quả khoa học công nghệ thiết thực, mang lại lợi ích cho đất nước, người dân và xã hội, đóng góp cho kho tàng tri thức của nhân loại.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đại biểu tham dự hội nghị.

Phát biểu ý kiến tại sự kiện, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh, Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã khẳng định, chúng ta phải “Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế…”. Để làm được điều đó, cần có sự quyết tâm và nỗ lực lớn hơn nữa của lực lượng khoa học công nghệ.

Bên cạnh đó, rất cần có sự quan tâm, ủng hộ, tạo điều kiện của lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; lãnh đạo các ban, bộ, ngành, địa phương cũng như sự chung tay của toàn xã hội để những người làm khoa học kiên trì theo đuổi giấc mơ lớn và niềm đam mê, vượt lên khó khăn, thách thức tạo ra nhiều thành quả thiết thực, mang lại lợi ích cho đất nước, người dân và xã hội, đóng góp cho kho tàng tri thức của nhân loại.

Trước giờ khai mạc, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tham quan Triển lãm về giải pháp, sản phẩm khoa học công nghệ tiêu biểu.

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam tại Bộ Khoa học và Công nghệ. (Ảnh: TRẦN HẢI)

Phát biểu ý kiến tại sự kiện, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, cách đây tròn 60 năm, vào ngày 18/5/1963, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ nhất Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính mến đã căn dặn: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi...".

Thấm nhuần tư tưởng của Bác, những năm qua, Đảng, Nhà nước ta luôn xác định phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Nền khoa học công nghệ đã có những đóng góp quan trọng, nổi bật trong mỗi giai đoạn lịch sử của đất nước trên tất cả các lĩnh vực.

Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính biểu dương và nhiệt liệt chúc mừng các nhà khoa học Việt Nam ở trong nước và nước ngoài đã cống hiến thầm lặng và lao động quên mình cho đất nước trong suốt những năm vừa qua.

Thủ tướng cũng biểu dương các ngành, các cấp đã ủng hộ, hỗ trợ lực lượng khoa học công nghệ hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, đóng góp tích cực, hiệu quả vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Tại Việt Nam, phát triển khoa học công nghệ được xác định là quốc sách hàng đầu. Đại hội XIII của Đảng tiếp tục xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo theo quan điểm “...nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước...”.

Thủ tướng nêu rõ, trong một thế giới biến đổi nhanh, phức tạp và khó lường, để thực hiện mục tiêu đó, chúng ta cần nuôi dưỡng, phát huy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Chúng ta cần có đội ngũ thầy cô giỏi, có tinh thần và nhiệt huyết nghiên cứu. Chúng ta cần có đội ngũ các nhà khoa học giỏi làm việc trong các viện nghiên cứu, trường đại học, cơ sở sản xuất. Chúng ta cần các kỹ sư, nhà công nghệ giỏi trong doanh nghiệp, các nhà quản lý khoa học giỏi để hoạch định các chính sách thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Chúng ta cần phát huy hiệu quả nguồn lực các nhà khoa học người Việt Nam ở trong nước và nước ngoài; chúng ta cần nhà khoa học có tư duy đổi mới, tầm nhìn chiến lược, trọng tâm, trọng điểm…

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại buổi lễ.

Để thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030, tầm nhìn đến 2045, hơn bao giờ hết, chúng ta phải tiếp tục đổi mới tư duy và hành động một cách quyết liệt nhằm khai thông, giải phóng tối đa, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực, đặc biệt là phát huy mạnh mẽ trí tuệ và sức sáng tạo của con người Việt Nam, lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm một động lực tăng trưởng chủ yếu.

Theo đó, tại sự kiện này, Thủ tướng chia sẻ thêm một số suy nghĩ sau:

Về quan điểm phát triển khoa học công nghệ: phát triển khoa học công nghệ phải phục vụ thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả.

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo phải gắn liền với thực tiễn, tập trung giải quyết những vấn đề thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo của sự thành công. Nghiên cứu khoa học vừa phải tập trung vào những vấn đề, lĩnh vực cơ bản, nền tảng, mang tính lý thuyết, vừa phải giải quyết những nút thắt mà thực tế đặt ra; đồng thời có tính định hướng, dẫn dắt cho sự phát triển của sản xuất, kinh doanh.

Bám sát các xu hướng của thế giới, phát triển khoa học công nghệ cả chiều rộng và chiều sâu, đồng thời có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào một số lĩnh vực đặc thù, có thế mạnh của Việt Nam để bứt phá, tạo sự khác biệt, đi tiên phong trong khu vực và thế giới.

Nguồn lực con người là trung tâm, chủ thể, mục tiêu, động lực thúc đầy phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đầu tư cho nhân lực khoa học và công nghệ là đầu tư cho phát triển bền vững, trực tiếp nâng tầm trí tuệ và sức mạnh của dân tộc.

Khuyến khích phong trào nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo ở tất cả các lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp, không phân biệt khu vực miền xuôi hay miền núi, biên giới, hải đảo, bất kể người Việt Nam trong nước hay ở nước ngoài.

Trong khoa học, phải có ước mơ, hoài bão; phải có nhiệt huyết, đam mê; phải có khát vọng, niềm tin; phải có mục tiêu, lý tưởng; phải có sự nỗ lực và kiên trì; phải có lòng tự trọng và niềm tự hào dân tộc; phải có tinh thần xả thân vì khoa học, dám đối diện với thất bại để thành công.

Về một số nhiệm vụ trọng tâm, Thủ tướng nêu rõ:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và hành động của các cấp, các ngành trong chỉ đạo phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách đồng bộ, phù hợp, tạo sự đột phá trong ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực nghiên cứu, phát triển khoa học công nghệ trong bối cảnh cạnh tranh khắc nghiệt như hiện nay.

Có cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro, thất bại trong khoa học; dỡ bỏ các rào cản hành chính trong quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học. Tạo dựng khuôn khổ pháp lý triển khai các cơ chế thí điểm, thử nghiệm và đặc thù đối với các loại hình, mô hình kinh tế mới dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thứ hai, thu hút tối đa các nguồn lực nhà nước và xã hội cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; xác định đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là đầu tư cho phát triển; lấy đầu tư công dẫn dắt, thúc đẩy mạnh mẽ đầu tư tư cho khoa học công nghệ. Tạo sự đột phá trong ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong khu vực doanh nghiệp, dịch vụ công.

Thứ ba, tạo môi trường học thuật và điều kiện làm việc thuận lợi để sử dụng, trọng dụng và thu hút nhân tài khoa học công nghệ; phát triển mạng lưới kết nối nhân tài Việt Nam trong nước và nước ngoài.

Tăng cường thu hút sự tham gia tích cực của các nhà khoa học nhằm giải quyết những nút thắt, điểm nghẽn phát triển kinh tế-xã hội đất nước. Tạo thuận lợi cho nghiên cứu, chuyển giao kết quả khoa học công nghệ phù hợp với cơ chế thị trường; bảo đảm môi trường tự do học thuật và tự chủ trong nghiên cứu.

Thứ tư, các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chế độ, chính sách đãi ngộ vượt trội cho đội ngũ khoa học công nghệ; khơi dậy niềm đam mê, khát vọng cống hiến, tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, khuyến khích sự dấn thân, dám đối diện với rủi ro trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ. Nghiên cứu, áp dụng cơ chế sử dụng nguồn vốn Nhà nước để đầu tư mạo hiểm cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Thứ năm, các doanh nghiệp cần coi hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các yếu tố quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh. Quan tâm, khuyến khích để người lao động không ngừng cải tiến, sáng tạo trong lao động. Nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng và hấp thụ công nghệ tiên tiến vào sản xuất, kinh doanh.

Thứ sáu, các cơ quan quản lý, cơ quan nghiên cứu về khoa học công nghệ, các cơ quan truyền thông tăng cường thời lượng tuyên truyền về các mô hình hoạt động khoa học và công nghệ thành công, các sáng kiến hay được ứng dụng hiệu quả vào sản xuất, kinh doanh để khích lệ, tạo động lực, truyền cảm hứng cho các ý tưởng, sáng kiến phát triển khoa học công nghệ. Thúc đẩy mạnh mẽ tinh thần quốc gia học tập, quốc gia khởi nghiệp, quốc gia đổi mới sáng tạo, không ngừng đổi mới sáng tạo.

Nhân dịp này, Thủ tướng mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học luôn giữ trong mình ngọn lửa nhiệt huyết, say mê, tâm huyết, tạo động lực, truyền cảm hứng trong nghiên cứu khoa học, dấn thân vì khoa học, để niềm đam mê này tiếp tục được trao truyền, tỏa sáng sang các thế hệ hôm nay và mai sau.

Đồng thời, Thủ tướng cũng kêu gọi các doanh nghiệp quan tâm hơn nữa, đẩy mạnh đầu tư toàn diện cho phát triển khoa học công nghệ, nhất là các lĩnh vực mới phục vụ phát triển xanh, bền vững, thân thiện môi trường, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế tuần hoàn.